İKİ BAYRAMI BİRLİKTE KUTLAMAK

 

30 Ağustos 1956 Perşembe, Mersin…

Bugün iki bayramı birden kutluyoruz kardeşimle.

Anamın hastaneden taburcu olmasının yanı sıra babamın da sürekli bir işe kavuşmuş olmasıydı bayramlardan birincisi. 

Bayramlardan ikincisine gelince; 26 Ağustos 1922’de başlayıp, 30 Ağustos’ta Dumlupınar’da Mustafa Kemal’in başkumandanlığında zaferle sonuçlanan Başkomutanlık Meydan Muharebesi’ni anmak için kutlanan bayramdı.

İşgal birliklerinin ülke sınırlarını terk etmesi daha sonra gerçekleşse de 30 Ağustos sembolik olarak ülke topraklarının geri alındığı günü temsil ediyordu. Sosyal Bilgiler öğretmenimiz önemle vurgulamıştı bu olguyu.

Dün, çarşamba günü, taburcu ettiler anamı. Oldukça iyi görünüyordu. Kurtuldu ailesini oluşturan nenem ve dayılarım için de bayram havası oluşturdu anamın taburcu olması.

Özellikle nenem, kızının sağlıklı olarak evine gelmesini büyük bir coşku ile kutladı. Akşam anamla hasret giderdik. Ne de olsa daha çocuktuk. Boşuna dememişler ‘’Analı kuzu, kınalı kuzu’’ diye.

Sabah simitlerimizi sattıktan sonra, son aylarda ilk kez Akıncı Ailesi, simit-çay-peynir üçlüsüyle, eksiksiz olarak birlikte kahvaltı yaptı. Kardeşimle ben çok mutluyduk. Yüzü genelde gülmeyen babamın bile yüzü gülüyordu. Sanki aydınlanmıştı.

Yer sofrasını anamla birlikte topladık. Yorulmasını istemiyorduk…

Birlikte yaptığımız kahvaltıdan sonra kardeşim evimizin su ihtiyacını karşılarken ben de avluyu silip süpürdüm. Saat 10,00 civarında babamdan izin alarak 30 Ağustos şenlikleri için Cumhuriyet Meydanı’na gittik arkadaşlarla.

Diğer Milli Bayramlarda olduğu gibi 30 Ağustos Başkumandanlık Meydan Muharebesi’nin yıldönümü de Cumhuriyet Meydanı’nda kutlanmaktaydı.

Mersin Cumhuriyet Meydanı, yalnızca bir kamusal mekân değildi. Kuzeyinde, Atatürk Heykeli ile bütünlük gösteren Halkevi, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde üretilmişti.

Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren, resmi ve sivil her türlü kutlama, tören ve gösteriler için kentteki birincil toplanma alanı olan bu kamusal mekân, giderek yoğunluğu artan kent merkezinde, araç trafiğinin işgal edemediği tek açık alandı.

Cumhuriyet döneminde Halkevi ve Vali Konağı inşa edilmiş ve aynı dönemde çok sayıda, şu anda tescilli olarak koruma altında bulunan palmiye ağaçları dikilmişti.

Biz Cumhuriyet Meydanı’na ulaşıncaya kadar resmî tören sona ermişti. Halk oyunları ve diğer etkinlikler devam ediyordu. Fener alayı saat 19,30’da başlayacağını öğrendik. Kutlama Programında öyle yazıyordu.

Fener alayının başlayacağı saate kadar zaman geçirmek için sahile inerek Müftü Deresi’ne kadar yürüdük arkadaşlarımızla…

MERSİN YAZLIK SİNEMALARI

 

12 Ağustos 1956 Pazar, Mersin…

Gerek bedenimizle fiziksel beynimiz arasında, gerekse içinde yaşadığımız toplumun bireyleri arasında kurulacak iletişim mutlu yaşamlar için her şeydir.

Öyledir çünkü, bedenimiz davranışlarıyla fiziksel beynimize ortamın bahar olduğunu hissettirirse, beynimiz sular seller gibi mutluluk hormonları salgılar.

Yaşadığımız toplumda; öncelikle aile bireyleri ve yakın akrabalar arasında, giderek içinde yaşadığımız mahalle, köy, ilçe ve İl’deki bireyler ve sosyal kurumlar arasındaki iyi ilişkiler bir başka baharın kapısını aralar.

1950-60’lı yıllarda toplumu oluşturan bireyler arasındaki iletişimin en iyi sağlandığı ortamlar ‘’Yazlık Sinemalar’ ’dı.

İletişimin duygu, düşünce ve bilginin bir bireyden diğerine aktarılarak paylaşılmasını sağlayan bir eylem olduğunu, bireyin toplumsallaşmasını sağlayan bir süreç olduğunu öğrenecektik yazlık sinemalarla.

1950’li yıllarda hemen her mahallede bir yazlık sinema vardı. Yazlık sinemalar en önemli eğlence ve sosyalleşme araçlarıydı.

Yazlık sinemalar çoluk çocuk, sere serpe gidilen, bir takım kısıtlamaları olmayan mekânlardı. Zengin, fakir herkesin tek eğlencesiydi yaz gecelerinde.

Hatırlarım, Hüseyin Peyda’nın “Mezarımı Taştan Oyun” , Öztürk Serengil’in ‘’Temem Bilakis’’, Danyal Topatan’ın ‘’Çete’’ ve Özcan Tekgül’ün ‘’Vur Patlasın Çal Oynasın’’, ‘’Çalsın Sazlar Oynasın Kızlar’’ türü filmleri…

Günün olumsuzluklarını, yorgunluklarını gideren ve hayata tutunmamızı sağlayan araçlardı yazlık sinemalar…

1955’lerde, özellikle yazlık sinemalar, toplumun içinde gelişen ve gelişmekte olan toplumsal olaylara ayna tutmaktaydı.

Toplumda yaşanılanları gösterebilme, izleyicileri harekete geçirebilme özelliğine sahipti. Özellikle toplumsal olayların görünmeyen yanını gösterebilme, fark edilmeyenleri fark ettirebilme becerisine sahipti.

Hüseyin Peyda’nın ‘’Mezarım Taştan Oyun’’, Öztürk Serengil ve Dansöz ve oyuncu Özcan Tekgül’ün filmleri gişe rekorları kırmaktaydı.

Dansözlü hamam sefalarıyla, Ertem Eğilmez’in yönettiği ve Öztürk Serengil’in başrollerinde oynadığı ‘’Helel Ananalı Celal’’ filmindeki Özcan Tekgül’ün cüretkar dans sahneleriyle, fark edilmeyen ve görmezden gelinen ‘’Anadolu’daki cinsel açlık’’ işlenmekteydi aslında.

Film izlemek için evden çıkmak gerekiyordu ki bu sosyalleşmenin, arkadaş edinmenin ilk adımıydı. Göçmen barakalarından 8-10 arkadaş birlikte giderdik yazlık sinemalara.

Sinemanın önü seyyar satıcılar tarafından, tam bir panayıra dönerdi. Turşu, dondurma, macun, balon, kavrulmuş çekirdek, patlamış mısır, tatlı, koz helva, soyulmuş salatalık bağıra çağıra satılırdı. Film aralarında da efsane gazoz Uludağ satılmaktaydı.

Hafta sonlarında sattığımız simitlerden kazandığımız paranın bir bölümünü sinema biletinin yanı sıra patlamış mısır ve gazoz almak için ayırırdık. 

Ne Coca Cola, ne Pepsi Cola…

Çocukluğumuzun içeceği Uludağ Gazozuydu.

Patlamış mısır, gazoz ve yazlık sinema… Mükemmel Üçlü…

Açık hava sinemaları, kapalı sinema salonlarından farklı etkilere sahip mekânlardı. Çünkü her şeyden önce açık hava sinemalarında insanları kuşatan duvarlar yoktu.

İnsanlara daha fazla özgürlük vaadi sunan mekânlar olarak açık hava sinemalarında, kapalı salonların aksine bağırmak, ağlamak, haykırmak, gülmek, eğlenmek, kendinden geçmek, yemek, içmek daha kolaydı. İnsanlar eylemlerinde daha “özgür “dü.

Sinemaya girer, numarasız olan mavi tahta sandalyelerden en beğendiğimize oturur, filmin başlamasını beklerdik. Ama bu arada yazlık sinemamızda hizmette sınır olmadığı için, kırkbeşlik plaklardan günün en popüler şarkıları çalardı.

Film başlamadan önce yüksek sesle sahneden türküler, şarklılar çalınırdı.

Film gösterileceği vakti bir gonk sesi belli ederdi. Bu gong sesiyle beraber seyircilerde bir telaş başlardı. Herkes tahta sandalyedeki yerini çoktan almış olurdu. Bir iki dakika sonra ikinci gonk duyulurdu ve üçüncü gonk vurduğunda film başlardı. 

Gösterimdeki film başlamadan önce perdede ‘pek yakında’ yazısı görünür, on beş gün sonra gelecek olan filmin tanıtım parçası gösterilirdi. Bu tanıtımlardan sonra biz de o filmlere mutlaka ama mutlaka gelmemiz gerektiğine karar verir ve gelirdik.

Sınamada film seyredilirken tam bir sessizlik hâkim olurdu.

Yazlık sinemada filmler her zaman mutlaka kopar, sesleri kesilir ve bu durumu protesto eden seyirciler tarafından ‘’makinist’’ çığlıkları ile ıslıklar arasında, ışıklar tekrar yanar, makinist de filmi bir an önce tekrar başlatmak için elinden geleni yapmaya çalışırdı.

Bu durum kötü kopyaların Anadolu kasabalarına gelmesi ile ilgiliydi.

Filmin en heyecanlı yerinde, beyaz perde yerine geçen, beyaz badana ile boyanmış duvarda beş dakika ara yazardı. Beş dakika arada tuvaleti gelen acele ile tuvaletine gider, yine gazozlar alınırdı.

Sevgililer ailelerine fark ettirmeden, kaçamak bakışlarla birbirlerine bakarlardı. Beş dakika dense de on onbeş dakika sonra arka arkaya gong sesleri duyulur ve film tekrar başlardı.

Filmin sonlarına doğru ıslıklar bu kez kopan film için değil, filmin esas kızını kurtarmayı başaran esas oğlan için çalınırdı.

Mutlu sonla biten filmlerde de alkış tutardı bütün sinema. Sinema sonrası o gece seyredilen filmi konuşurduk arkadaşlarımızla.

Kendimizi izlediğimiz filmlerin büyüsüne kaptırır, yıldızlarla bütünleşir, hayatın gerçeklerinden uzaklaşır ve rahatlardık.

Özellikle yazlık hava sinemaları çok özel sinema deneyimlerinin yaşandığı mekânlardı. Kapalı sinema mekânlarının olmadığı küçük yerleşim yerlerinde bireylerin sosyalleşmesinin en önemli alanlardan biri açık hava sinemalarıydı.

BABAM MERSİN'DE SÜREKLİ İŞ BULDU

 

5 Temmuz 1956 Perşembe, Mersin…

Bir yılımızı doldurduğumuz Mersin artık avuç içimiz gibi bilindik hale geldi. Özellikle yaz tatillerinde, nerelerde daha çok simit ve halkalı tatlı satabileceğimizi de biliyoruz.

12 yaşına girmiş ve ilkokul beşinci sınıf öğrencisi olmuştum. 15 haziranda okulumuz tatile girer girmez, ertesi gün halka tatlısı yapmak için hazırlıklarımızı tamamlamış ve 18 haziranda da ilk tatlımızı satmıştım.

Bugün saat 06:00’da Yoğurt Pazarı’ndaki fırından aldığım 50 simitin tamamını satarak eve geldim. Kahvaltıdan sonra da kardeşimle birlikte 100 halka tatlısı yaparak satışa çıktık. Öğleye kadar tatlıların bir bölümünü satmıştım.

Eve gelip, kalanları bıraktıktan sonra, hala hastanede yatmakta olan anamı ziyarete gittim.

Anamı oldukça iyi görmüştüm. Hemşirelerden bir önümüzdeki günlerde taburcu olabileceğini de söylemişti.

Ana ziyaretinden sonra tekrar halka tatlılarımla sahile indim. Akşam üzeri tatlıların da tamamını satmış olarak eve geldim.

Evi derleyip, toparladıktan sonra çevremizdeki çeşmelerden ihtiyacımızı giderecek kadar su taşıdım.

Saat 22:00 civarında babam güler yüzle, mutlu bir görüntüyle eve geldi. Biraz da çekinerek,

-Hayır mı baba?

Diye sorduk.

-Hayırlı haberlerim var çocuklar

Dedi ve anlattı. Mersin Tarsus yolu üzerinde, göçmen barakalarından yaklaşık 6 km doğuda, Karaduvar diye bilinen yerde ATAŞ adında bir tesisin yapımına başlanmıştı.

Genelde kol ve beden gücü kaynaklı işçiye ihtiyaç varmış. Orada işe başlamıştı babam, mutluydu. Biz de mutlu olmuştuk.  Babam,

-Mehmet, sizler neler yaptınız bu gün, tatlı satışları nasıl gidiyor?

Diye sordu. Öğleye kadar simit sattığımızı, öğle arasında da hastanede anamı ziyaret ettiğimi söyledim. 

-Verimli bir gün geçirdik Baba. Hem aldığımız simitlerimizin hem de yaptığımız tatlıların tamamını sattık.

Dedim. İşe başladığı ‘’ATAŞ’’ şirketini sordum Babama. Anlattı…

Günümüzde Akdeniz Belediyesi’ne bağlı bir mahalle olan Karaduvar’da, Mersin limanının temelinin atılmasından sonra, ‘’ATAŞ Anadolu Tasfiyehanesi’’ Mobil, Caltex ve BP tarafından kurulmuş ve yüzlerce kişiye iş kapısı olmuştu. 

ATAŞ, ortak şirketlere ait işlenmiş akaryakıt ürünlerini tanklarında depolayacak ve yine ortak şirketlerin talepleri doğrultusunda, depo tanklarındaki ürünlerin kara tankerlerine, tren vagonlarına veya deniz tankerlerine dolumlarını sağlayacaktı.

Şirketin kuruluşunu yaptığı Karaduvar, Mersin’in merkezine bağlı bir mahalleydi. Burada yaşayan insanların büyük bir çoğunluğu geçimini tarım ve seracılıktan sağlıyordu. Denize kıyı olan mahallelinin küçük bir kısmı da balıkçılıkla uğraşıyordu.

Karaduvar’lalar başlangıçta ATAŞ tesislerinin kuruluşunu sevinçle karşılamışlardı. Ne var ki günümüzde sevinçleri kursaklarında kalmış durumda.

Mahalleye girdiğinizde mahallenin ATAŞ petrole ait rafineriler ile tamamen çevrelenmiş durumda olduğunu görürsünüz.

Birbirine ellişer yüzer metre aralıklarla yapılmış dolum tesisleri ve devasa petrol depolarının atıkları sarmıştır her yeri…

Atıkların oluşturduğu kanal üzerinde kümelenmiş sinekler mikrop dağıtan bir kanatlı bir orduya dönüşmüş durumda…

Meyve ve sebzeciliğin bittiği yer olmuş Karaduvar Mahallesi…

İLKOKUL ÜÇÜNCÜ SINIF BİTTİ

 

30 Haziran 1956 Cumartesi, Mersin…

1955-1956 Eğitim ve Öğretim yılı, 9 Haziran Cumartesi günü karnelerimizi almamızla birlikte tamamlandı. Bütün derslerimiz ‘’Pekiyi’’ olarak karnemize geçmişti.

Kuvayi Milliye İlkokulu'nda dördüncü sınıfta okumaya hak kazanmıştık.

Anam hastanede ve babam da sürekli bir iş bulamamıştı. Çukurova’daki Pamuk tarlalarında mevsimlik işçilik dönemini yaşamıştık 1951 yılının yaz aylarında. 

Bu kez, sürekli bir işi olmayan babamın ‘’günübirlik işçilik’’ dönemi başlamıştı.

Başta Gümrük Meydanı olmak üzere, Mersin’in birkaç meydanında her sabah ‘’amele pazarları’’ kuruluyordu.   Günlük işlerde çalışmak isteyen babam gibi işçiler/ameleler sabahın erken saatlerinde bu pazarlarda yerini alıyordu.

Günlük işçiye ihtiyaçları olanlar da, yaptıracakları işe göre, ameleler arasından seçim yapıyorlardı.

Ortadoğu ve uzak doğudan kaçak gelenlerin çokça rağbet ettiği amele pazarlarında, sabah 06.00’da kaldırımlara dizilen yaklaşık 100-150 yabancı ve 10-15 Türk işçi kendilerini alacak ‘’elçi ‘’arabalarını bekliyordu. 

Saat 10.00’a kadar iş çıkmazsa tekrar evin yolunu tutuyorlardı. Babam da bunlardan biriydi.

Çiftçilik dışında bir becerisi olmadığı gibi doğru dürüst okuma yazmasının da olmaması genelde işsiz kalmasını sağlıyordu.

Sonraki yıllarda en azından adını soyadını yazıp, okuyacak ve imzasını atacak kadarı öğrendi. Giderek, genelde bizim okuyup anlayabileceğimiz mektuplar da yazmaya başladı.

Anamın hastanede olduğu bu dönemde, babamın da sürekli bir işinin olmaması, kardeşimle beni para kazanacak yeni arayışlara götürdü.

Sabahları simit satmaya devam ediyorduk. Ancak yeterli değildi. 

Babamın yaptığı derme çatma bir ayakkabı boya sandığı ile ayakkabı boyamaya başladık. 

Ne var ki yılın 300 günü güneşli geçen Mersin’de ayakkabı boyacılığı pek para getirmiyordu.

Sonunda Halka tatlısı yapıp satmaya karar verdik kardeşimle… 

Halka tatlısı yapımı için önce tatlı hamuru hazırlamasını öğrendik. 2 çay bardağı ılık süt içinde 3 adet yumurtayı iyice çırptıktan sonra içine kabartma tozu ve irmik ilave ediyorduk.

Bu üç malzeme iyice karıştırıldıktan sonra üzerine 3 su bardağı unu da ilave edip, hafif cıvık bir kıvam alan tatlı hamurunu oluşturup sıkma torbasına koyuyorduk.

Sıkma torbasının küçük bir deliğinden, önceden hazırlanmış kızartma tenceresine, halkalar halinde hamur bırakılıyordu. İyice kızaran halkalar da şerbet içinde bir süre bekletiliyor ve satışa hazır hale getiriliyordu.

Simit satışlarımızın dışında Halka tatlısı satışı da rağbet görmüş ve para kazanmaya başlamıştık.

Başarılı olmak ve kazanmak yaşama sevincimizi arttırıyordu.