ROMA'NIN İKİZİ 7 TEPELİ İSTANBUL

 

25 Mart 1962 Pazar, Çapa İstanbul...

Üç İmparatorluğa başkentlik yapmış kadim kent İstanbul'u, öğrencilik yıllarımdan sonra da, onlarca kez gezme fırsatı bulacaktım.

Meydanlarında, caddelerinde, sokaklarında, kasır ve köşklerinde ve saraylarında dolaşacaktım.

Aşığı olduğum Yedi tepeli İstanbul'u tanımanın Suriçi kavramından geçtiğinin farkına varacaktım zamanla.

Zamanla 16 milyon ve üzerindeki bir nüfusu ile bir Mega kent olan İstanbul’un içinde; Öteki Yaka Pera, Üsküdar, Beykoz, Kadıköy, Eyüp ve diğerleri var ama asıl İstanbul, sadece Sur içinde yer alan bir yarımada, yani Fatih İlçesi’dir.

Fatih İlçesi’nin içinde bulunduğu Tarihi Yarımada İstanbul’dur…

Kuzeyinde Haliç, doğusunda İstanbul Boğazı ve güneyinde Marmara Denizi ile çevrili bölge, günümüzde “Tarihi Yarımada” olarak anılmaktadır.

Bizans döneminden kalma şehir surları yarımadanın batı sınırını oluşturmaktadır.

Osmanlı döneminden bu yana Tarihi Yarımada, Suriçi olarak da adlandırılmaktadır.  Suriçi, İstanbul kentinin ilk kurulduğu ve geliştiği bölgeye verilen addır.

Mega kent olan İstanbul'da binlerce tepe bulunmaktadır. Ancak İstanbul adını duyan herkes, ''Yedi Tepeli İstanbul'' kavramını da duymuştur.

Nerede dir? Bu yedi tepe sorusunun yanıtı ise ''Suriçi'' dir. Suriçi, Bizans İmparatoru Konstantin’in inşa ettirdiği asıl İstanbul’dur.

M.S.395 yılında kurulan Doğu Roma İmparatorluğu, Bizans’ın 1 000 yıl süre ile başkentliğini yapan İstanbul’un, Hipodrom olarak düzenlenen Sultanahmet Meydanı da Suriçi kavramını destekler.

1453 yılındaki Fetihten sonra devletin merkezi Edirne'den Suriçi'ne getirilmiştir.  Böylece bir imparatorluk merkezi olarak kurulan bu kent, yani Konstantinopolis, 20. yüzyılın ikinci çeyreğine dek Osmanlı İmparatorluğunun başkenti olarak varlığını sürdürmüştür.

1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilinceye kadar, yaklaşık 1 000 yıl süreyle, önce Bizans sonra da Doğu Roma İmparatorluğu'na başkentlik yapmış olduğu için Antik Roma'nın ikizidir diye düşünüyorum Suriçi’ndeki İstanbul'u...

İstanbul’da olduğu gibi, Antik Roma’da da yaşam yedi tepe üzerine kurulmuş. Neden tepeler tercih edilmiş sorusu akla geliyor elbette...

Bütün Antik Yunan kentlerinin, Akropolis olarak adlandırılan, yüksek tepelere kurulduğunu görüyoruz.

Korunaklı, kartal yuvası gibi, çevresine hâkim bir konumda olan Akropolisler sağlam surlarla çevrili olurdu.

Korunaklı ve surlarla çevrili olan bu yerlerde, öncelikle, kentin koruyucusu durumunda olan tanrıların tapınakları ve onların gölgesi durumunda olan kralların konutları olurdu.

Bir bakıma Akropolisler tanrılaşma, tanrının gölgesi olma, tanrıyı temsil etme özellikleri katmaktaydı krallara, yöneticilere ve muktedirlere.

Roma’nın yedi tepesi, Tiber nehrinin Doğusunda ve şehrin merkezinde yer alan tepeler topluluğudur.

Şimdilerde oldukça meşhur olan Vatikan tepesi, Tiber Nehri’nin kuzeybatısındadır ve Roma’nın yedi tepesinden birisi değildir.

Şu anda Roma’nın yedi tepesinden beşi, anıtlar, binalar ve parklar ile kaplıdır. Capitol’de Roma belediyesi bulunur, Palatine tepesi ise arkeolojik alandır.

Oldukça meşhur olan ve Öteki Yaka-Pera olarak bilinen Galata da İstanbul'un yedi tepesinden biri değildir.

O halde hangileridir? Suriçi’ndeki tepeler topluluğu...

Bir bakalım hele...

*Topkapı Sarayı ve Ayasofya birinci tepede,

*Çemberlitaş ve Nur-u Osmaniye Camisi ikinci tepede,

*Bayezid Camisi, Üniversite ve Süleymaniye Camisi üçüncü tepede,

*Fatih Camisi ve külliyesi dördüncü tepede,

*Yavuz Sultan Selim Camisi'nin bulunduğu çevre beşinci tepede,

*Edirnekapı, Mihrişah Sultan Camisi altıncı tepede,

*Kocamustafapaşa semtinin bulunduğu bölge de yedinci tepedir.

Byzantion Akropolü de, kentin dinsel işlevli bir bölgesiydi. Bu Akropol ya da sitede tapınaklar yükselmekteydi.

Bundan 1 500 yıl öncesine bir bakış atabilsek ilk göze çarpan, anıtsal yapıların Zeus, Athena, Apollon, Posedion, Afrodit ve Artemis adına yapıldıklarını görecektik.

Dünyanın en etkileyici ve ilginç Saray Müzesi Topkapı ile Dünya mirası listesinin en önemli anıtlarından biri olan Ayasofya yedi tepeden birincisi üzerindedir.

İSTANBUL TAKSİM CUMHURİYET ANITI

26 Kasım 1961 Pazar, İstanbul…

Dün, 25 Kasım Cumartesi günü, öğle yemeğinden sonra ilk kez Tarihi Yarımada dışında, Pera olarak bilinen öteki yakaya, Taksim’e gittim.

Taksim Cumhuriyet Anıtı’nı tanımak istemiştim.

Meydanlar, kentin karakterini yansıtan simgesel alanlardır. Demişti Tarih Öğretmenimiz.

Öyle ki, yerel yönetimlerin kentsel politikalarına da bağlı olarak, sosyal canlılığın ve aktivitelerin odak noktalarıdır. Bir başka deyişle, kentin kalbi, biraz da bu meydanlarda atar.

Cumhuriyetin kurulmasından önce, Osmanlı İmparatorluğu döneminde; idari ve dini yapıların gölgesindeki Sultanahmet ve Beyazıt Meydanları, İstanbul’un iki önemli kentsel meydanı, kalbinin attığı yerlerdi. 

Cumhuriyet kurulduktan sonra İstanbul’un yeni meydanı, kentin yeni yerleşim bölgesindeki Taksim Cumhuriyet Meydanı olmuştu.

İstanbul’un Beyoğlu ilçesi sınırları içinde yer alan Taksim Cumhuriyet Meydanı kentin en ünlü ve en işlevsel meydanıydı.

Adını, eskiden, Galata, Beyoğlu ve Karaköy suyunun taksim edildiği ‘’Maksem” den almıştı.

Beyoğlu, Galata ve Karaköy’ün su ihtiyacını karşılamak üzere yapılan su deposu ”Maksen”, günümüzde, Taksim Cumhuriyet Sanat Galerisi adı altında kapılarını sanatseverlere açmıştı. 

Beyoğlu İlçesi sınırları içerisinde yer alan Taksim Cumhuriyet Meydanı, başlangıçta, bu günkü sınırlarına göre, oldukça küçük bir alanda hayata geçirilmişti.

Kuzeyinde Tarlabaşı Bulvarı, doğusunda Anıt caddesi, güneyinde İstiklal Caddesi ve batısında” Maksem” su taksim binaları ile sınırlanmıştı.

Eski Cumhuriyet Meydanının ortasındaki Cumhuriyet Anıtı ve çevresi, günümüzde, tören yeri olarak kullanılıyor ve toplulukların buluşma yeri işlevini üstleniyordu.

Meydanın İstiklal Caddesi başlangıcında, Tünel’e kadar giden, nostaljik tramvay çalışıyordu.

Tek vagonlu nostaljik tramvay, yerli ve yabancı turistlerin büyük ilgisini çekiyor ve her zaman, tam kapasite ile seferlerini sürdürüyordu.

Taksim Cumhuriyet Meydanının simgesi haline gelen Cumhuriyet Anıtı, İtalyan heykeltıraş Pietro Cananico’ya yaptırılmış ve 1928 yılında da şu andaki yerine yerleştirilmişti.

Dairesel bir alanın ortasına dikilen anıtta, iki yüzünde de, bronz figürlerin yer aldığı geleneksel mimari kullanılmıştı.  11 metre yüksekliğindeki anıtın kaidesinde pembe trentino ve yeşil suza mermerleri kullanılmıştı. 

Anıtın İstiklal Caddesi’ne bakan yüzü Cumhuriyet Türkiye’sini, karşıt yüzü de Kurtuluş Savaşını simgelemekteydi.

Cumhuriyet Türkiye’sinin simgelendiği yüzünde; Mustafa Kemal Atatürk ile sağında İsmet İnönü, solunda Fevzi Çakmak yer alırken, arkalarında yurttaşlar ve iki Rus generali yer almaktaydı.

Kurtuluş Savaşının betimlendiği yüzünde ise Mustafa Kemal Atatürk ile, Kurtuluş Savaşını birlikte yürüttüğü yurttaşlar, kadınlarımız ve kağnıları ilgi çekmekteydi.

Anıtın yan yüzlerinde ise birer asker ve taşıdıkları bayrak ve sancaklar bulunmaktaydı.

Taksim Cumhuriyet Anıtı çevresinde defalarca dolanarak içime sindirdikten sonra İstiklal Caddesi üzerinden Tünel Meydanına kadar yürüdüm.

Başka bir yazı konusu yapacağım İstiklal Caddesi sonunda yer alan Tünel, dünyanın en eski ikinci Metrosu’dur demişti Tarih öğretmenimiz.

Yokluğu en çok, Karaköy’ü Galata’ya bağlayan Yüksekkaldırım Yokuşunu çıkmak zorunda kalanlar tarafından hissedilen Tünel’in İstanbul’un sosyal hayatına girmesiyle insanlar bu yokuşu arşınlamaktan kurtulmuştu.

Büyük güçlükle inilip çıkılan bu yokuşun yerini 90 saniyelik yolculuk almıştı. 

Füniküler adını da alan tünelle Karaköy’e indikten sonra Galata Köprüsü’nden geçerek Sirkeci’deki boynuzlu otobüslere ulaşarak okuluma döndüm.

Verimli ve mutlu bir gün yaşamıştım Öteki Yaka olarak bilinen Pera’da…