Komün ve Ataerkil aileler

Komün ya da Komünist sözcüğünü duyan bazı arkadaşlarımızın, kelime latincede paylaşmak anlamında ''commünis'' kökünden gelse de, tüylerinin hala diken diken olduğunu düşünüyorum. 

Sağlıklı bir Komün Hayatı ile ilk kez, Köy Enstitülerinin ardılları olan ilköğretmen okulları ve Ankara Yüksek Öğretmen Okulu'nda karşılaşmıştım. Dostluk, arkadaşlık, paylaşmak, yardımlaşmak ve yurt sevgisini bu dönemde edinmiştim ki 1958 yılında başlayan arkadaşlıklarımızın hala sürdüğünü görüyorum.

Komün hayatının daha da iyisi ve mükemmeliyle, 12 Mart 1971 döneminde, Mamak Askeri Cezaevi'nde karşılaşmıştım. Bütün koğuşlar Komün Hayatı uygulamasına geçmişlerdi. Tutuklular, büyüklükleri ne olursa olsun, bütün mali varlıklarını bir hesapta toplamışlardı. Komün Hayatı içindeki bütün bireyler ortak hesaptan eşit oranda yararlanıyorlardı.

Komünün ortak hesabından ötürü herkes sağlıklı beslenebildiği gibi, cezaevi dışında ekonomik yönden durumu kötü olan annelere, babalara, eşlerine ve çocuklarına yaşamlarını asgari ölçüde sürdürebilecekleri kadar nakit para gönderebiliyordu.

Görüldüğü gibi, Komün aile gibi doğal bir topluluktur. Komünlerin ortaya çıkışı ve gelişimi, modern devletten önce var olmuştur. Komün, merkezi yönetime karşı halk yönetiminin özerkliğine imkân tanıyan bir yönetim biçimidir. Nitekim Avrupa'da Komünler, devlet tarafından kurulmamış; devlet, hazır bulduğu bu toplumsal kuruma hukuksal bir statü tanımıştır. Komünlerin Avrupa'da karşılıkları belediyeler, yerel yönetimlerdir.

Bizim dönemdeki arkadaşlarımın yaş ortalaması 70 ve daha yukarıda. 2025 yılına girildiği bu günlerde ben de 81 yaşına ayak bastım. Bakıyorum da, çocuklarımız yuvadan uçmuş, fiziki mesafeler büyümüş, sağlık problemlerinmiz artmış. Eski arkadaşlarımın yanı sıra sosyal medya arkadaşlarımdan bazılarının eşlerini kaybettiği bu dönemde yalnızlıklar arttı ve artmayı da sürdürüyor.

Yalnızlıklarımızı sosyal medyada gidermeye çalışsak da giderilmiyor, gideremiyoruz. Gideremiyoruz çünkü vahşi kapitalizmin dayattığı yaşam tarzı buna izin vermiyor. Bireysellik ve daha fazla tüketim, algı yöntemiyle özendiriliyor. Görsel ve işitsel her türlü reklam buna hizmet ediyor.

Oysa, gerçek köy ve mahallelerin yok edilmediği, Büyülşehir Belediyelerin kurulmadığı dönemlerde en küçük komün olan ataerkil aile tipinin yanı sıra bunu destekleyen mahalle havaları vardı. Büyükanneler, büyükbabalar, anneler, kardeşler, çocuklar, torunlar ve komşular arasında kaynayıp gidiyorduk. Sohbet edecek, halimizi hatırımızı soracaklar vardı bu en küçük komün yaşamında. Kederler ve sevinçler paylaşıldığı için de konuşulacak ortak konular bir hayli fazlaydı.

Pekiii....Şimdi durum nedir?

Sosyal medya hesaplarından ve bu hesaplara bağımlılıktan eşinizle bile konuşamıyor, konuşamıyorsunuz. Yalnızız, yalnızsınız...Bu durum insanları çöküntüye götürüyor.

Avrupa'da insanların bir bölümü, çivisi çıkmış “Kapitalizm” ve “Tüketim Çılgınlığı”na tepki olarak hayat tarzlarını değiştirebilme yolunu aramakta ve ''Komün'' oluşumlarında huzur bulmaktadırlar. Bireysel yaşamaktansa, alışılagelmiş bazı gelenek ve davranışları reddederek, topluluk hayatının (komün hayatı) daha mutlu ve huzurlu olunacağını ispatlayan oluşumlar var artık dünyada.

New York City ve Londra'da şubeleri bulunan, İtalya'nın Torino kentindeki bir tasarım ve inovasyon ofisi Carlo Ratti Associati, şehirlerin geleceğini yeniden şekillendirmeye çalışıyor. Eski bir askeri üs olan Almanya'daki bir kasabayı, paylaşım ekonomisinin geçerli olduğu, 21. yüzyıl komününe dönüştürmeyi öneriyor.

1950’de Amerikan birlikleri için kurulan kasaba 2013’te tahliye edilmiş. 970 dönümlük alanda hangarlar, okullar, dükkanlar ve rekreasyon alanları var. Proje, 4000’e yakın benzer dünya görüşüne sahip kullanıcıyı paylaşım ekonomisi pratikleri çevresinde bir araya getirerek bir komün kurmayı hedefliyor. Komün, bu yaklaşımı paylaşmak isteyen herkese -öğrencilere, araştırmacılara, girişimcilere ve ailelere- açık olacak.

Komün yerleşkesinin mimari tasarımlarında -üç katlı konut blokları, villalar ve diğer yapılar- yeniden döşenecek; yapıların bir kısmı yıkılacak, birleştirilecek ve böylece yeni, esnek mekânlar şekillendirilecek. Komünü’ndeki yapılar uzun ve kısa süreli konaklamalara uygun şekilde tekrar düzenlenecek. “Ortak yaşam blokları”nda ortak kullanıma ayrılacak alanlar- ortak mutfaklar, çalışma alanları- özel mekânlardan daha fazla yer tutacak.

Projede özel araba kullanımı yerine araba paylaşım servislerini destekleyen bir kurgu benimsenecek ve Amerikan banliyölerinden kalan garajların daha yaratıcı kullanımlar için dönüştürülmesi sağlanacak. Dönüşen bu alanlarda yeni çalışma modellerinin denenmesi, imalatı tekrar yerele çeken fikirlerin desteklenmesi öngörülüyor.